Doe mij er nog maar eentje geve

Doe mij er nog maar eentje geveGetske Boys, koelhollendsj

Je zult maar aan de verkeerde kant van het spoor geboren zijn. Ik bedoel in Heerlen. Iedereen in Heerlen weet wat daarmee bedoeld wordt. Heerlen-noord, de kant van de mijn.
Op de 11e van de 11e ging Studium Generale in Maastricht over ‘Koelhollendsj’. Over het soort Nederlands dat in Heerlen gesproken werd ten tijde van de ‘koel’, de mijn. Maar ook over het ‘Huillands’ van nu. Leonie Cornips, hoogleraar taalcultuur in Limburg en de Getske Boys uit Heerlen-noord speelden elkaar de bal toe. Met een verrassend resultaat! Carnavalesk maar toch wetenschappelijk.

De ‘koel’ is er allang niet meer. Met het sluiten van de Oranje-Nassaumijn in 1974 verdween ook het ‘Koelhollendjs’ uit de stad. ‘Koelhollendjs’ kent volgens Leonie Cornips invloeden van het dialect van voor 1900, het Frans, Duits en het Nederlands. De komst van de mijn veranderde Heerlen. In 1900 was bijna 90% van de Heerlenaren, het waren er niet veel, geboren en getogen in het dorp. In 1930 was dat nog maar minder dan de helft, van de toen al aanzienlijke stad.
En de taal, die veranderde mee. En waar die taal thuishoorde, kon je niet zeggen. Volgens sommigen was het dialect. Dat vinden ze vooral boven de grote rivieren. n de mensen in Zuid-Limburg beschouwen het eigenlijk als Nederlands. Cornips, zelf geboren in het Schaesbergerveld beschouwt de taal eigenlijk als Nederlands. Maar wel van het bijzondere soort.
Een college zou geen college zijn, als niet aan de hand van een aantal voorbeelden het fenomeen taal tot op de grammaticale bodem wordt uitgezocht. Daarbij kwam Cornips tot interessante conclusies.
Doe mij er nog maar eentje geveLeonie Cornips. Foto DeMijnen.nl
Zinnen als:
‘Ik heb me de jas gescheurd’ of nog beter ‘Ik heb me de jas gescheurd gehad kunnen in het ‘Koelhollendsj’ meer uitdrukken dan het Nederlands met zijn regeltjes kan. In het eerste geval is de gescheurde jas een tijdelijke zaak, net gebeurd. In de tweede zin is die tijdelijk kapotte jas alweer gerepareerd. Kom daar in het Nederlands maar eens om: daar bestaan geen woorden voor!

Getske Boys
De Getske Boys (Demi-Sec) waren uitgenodigd om met hun liedjes de voorbeelden van Cornips te illustreren. Het werd een zeer vermakelijke act tussen Cornips die telkens weer moest laveren tussen haar verhaal en de jongens van Heerlen-noord, ergens tussen de Passart en Nieuw-Einde.
De Getske Boys vergroten het ‘Koelhollendsj’ uit en geven het daarmee een eigen dynamiek. De taal wordt dan onconventioneel en krijgt iets carnavalesks. Voor een lezing op de 11e van de 11e  natuurlijk een goede zaak. Omdat dialect -of ‘sjtreektaal’ volgens de Getske Boys- zich niet aan regels lijkt te houden, kan deze taal meer uitdrukken dan het Algemeen Nederlands.  Daarmee is meteen ook de waarde van deze taal aangegeven. Leonie Cornips en de Getske Boys hebben het nu ook wetenschappelijk bewezen. Komt er toch iets goeds uit Heerlen-noord!

Nico Zijlstra
Bekijk Getske Boys op Youtube>
Getske Boys (Demi-sec) op facebook>

Typisch Getske Boys:
Tuupe, voor tot jullie niet zoo lang kenne wachte, doen we jullie nu alvas de naam van onze nieuwe singel geeve:
"Heete Sjannèt"
Dit lietje is opgenoome met ut Getske-combo. Tot je het weet.

Doe mij er nog maar eentje geveDe Getske Boys. Foto DeMijnen.nl

  • Nieuws
  • 12 november 2015
  • door Nico Zijlstra

Bekijk ook...

Dansen op de Mijnen-Sandra Phlippen

Dansen op de Mijnen-Sandra Phlippen

  • nieuws
  • 27 november 2022
Toen de mijnen verdwenen

Toen de mijnen verdwenen

  • artikel
  • 2 dec 2021