Koempels voor altijd herinnerd

Koempels voor altijd herinnerdMonument Geleen. Foto Pierre Vossen

Alle namen van 239 verongelukte onder- en bovengronders op hardstenen gedenkplaten Vanaf nu staan ze voor altijd genoemd. De namen van alle 239 verongelukte mijnarbeiders van de Maurits worden vermeld in een hardstenen monument aan de Mijnweg in Geleen-Lutterade.

Het Kapelke van Biesjtand had er sinds 1884 gestaan. Tot het daar - halverwege Lutterade en Krawinkel - in april of mei 1923 toch moest wijken voor de uitbreiding van de snel groeiende Maurits.
Koempels voor altijd herinnerdKapelke van Biestand. Fotarchief Hub KitzenZolang het daar tussen de schachten van de Geleense steenkolenmijn gestaan had, bleef iedereen gespaard. Maar de kapel was nauwelijks gesloopt of het eerste dodelijk mijnongeval gebeurde: de 23-jarige Hendrik Cleuskens uit de Brugstraat in Stein struikelde ondergronds op de laadplaats van de 455-meterverdieping, viel vijf meter in de schacht en kwam met zijn hoofd op een putdeksel terecht. Hij moet vrijwel meteen dood zijn geweest. Koempels voor altijd herinnerdHendrik Cleuskens. Het eerste slachtoffer in de Staatsmijn Maurits. Fotoarchief Hub Kitzen
Die kapel hadden ze nooit moeten afbreken, zeiden de mensen nog jaren later. De naam van Hendrik Cleuskens wordt genoemd op de nieuwe gedenkplaten bij het Barbarabeeld aan de Mijnweg in Lindenheuvel.
Koempels voor altijd herinnerdKapel in Lutterade. Op de achtergrond een schacht in aanbouw. Fotoarchief Hub KitzenNet als die van nog 238 andere onder- en bovengronders die er tijdens de exploitatieperiode tussen 1923 en 1967 tijdens hun werk het leven lieten.

Monument

Gemeenteraadslid Ton Raven opperde vorig jaar het idee van een gedenksteen en kreeg daarvoor meteen de handen op elkaar. Het resultaat, een monument bestaande uit drie liggende gezoet en gepolijste hardstenen platen voorzien van alle namen, werd na de Barbaramis in Lindenheuvel gepresenteerd door wethouder Noël Lebens. Hub Kitzen, lid van Heemkundevereniging Geleen, wist de afgelopen jaren de namen die nu op de platen staan vermeld ook een gezicht te geven. „Na de maandelijkse koempelmis in de Vrank op de Heksenberg in Heerlen, waar de namen genoemd werden van alle verongelukte koempels, realiseerden we ons dat we hun verhaal eigenlijk niet kenden”, vertelt Kitzen, die de mis met een vriend bezocht. Via zijn contacten bij Staatstoezicht op de Mijnen kreeg Kitzen toegang tot de archieven. Mede ook aan de hand van artikelen uit het blad Steenkool en het latere Het Nieuws reconstrueerde hij de noodlottige ongevallen van de 239 mijnwerkers en bovengronders op niet alleen de Maurits, maar ook op het Stikstof Bindings Bedrijf (SBB), de Staatsmijnhaven Stein, beide cokesfabrieken en het Spoor- en Expeditiebedrijf.

Verhalenbij de namen

Inmiddels is Kitzen ver op weg in het heemkundeblad om de slachtoffers soms kort en kernachtig, soms wat uitgebreider te beschrijven. In totaal zal hij daar acht afleveringen aan wijden. „Want hun verhalen zijn vaak te aangrijpend om met één zin af te doen”, zegt hij. Neem het verhaal van hulparbeider Willy Gehrmann die in 1925 van het dak van de kolenwasserij viel, of dat verhaal over de negen doden die vielen bij het instorten van een steiger bij SBB in 1955. Deze en al die andere namen staan vanaf nu in hardsteen gebeiteld.  

Koempels voor altijd herinnerdGedachtenissteen in Geleen. Foto Pierre Vossen

Met dank aan Hub Kitzen en Pierre Vossen voor het ter beschikking stellen van de foto's.

Dit artikel verscheen op maandag 7 december 2015 in Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Dit artikel wordt gepubliceerd met toestemming van en vriendelijke samenwerking met Media Groep Limburg.

Jos van den Camp is verslaggever bij Media Groep Limburg.

  • Nieuws
  • 10 december 2015
  • door Jos van den Camp

Bekijk ook...

Barbaravieringen

Barbaravieringen

  • artikel
  • 23 november 2023
Staken op Leven en Dood BNN-VARA

Staken op Leven en Dood BNN-VARA

  • nieuws
  • 18 april 2023